[Mendele] test04

yiddish matters yiddish at gmail.com
Tue Aug 17 19:20:15 EDT 2004


yud hey*

bay nakht iz di "dyerzhava" farbaygegangen oyfn taykh un hot lang un
paynlekh gerevet, vi a khaye* oyfn brokhshtul.

fun farnakht on zenen shvere volkns gehongen iber der shtot, nor keyn
regn iz nit gekumen. a por mol hobn di volkns yo aroysgekvetsht fun zikh
etlekhe tropns, vos hobn elnt un far|yosem*|t a shorkh geton tsvishn di
beymer in reb*|ns gortn, nor derbay iz es geblibn, un di
ongeshtrengtkayt fun veln un nit konen iz geshtanen in der luft. ikh hob
zikh gevorfn oyf mayn geleger un gerisn fun zikh dos fleysh.  --

gelakht fun mir, heyst es. gelakht azoy hartsik un hartsloz, az mayn
eygn harts hot geveynt un gelakht. un farvos zol zi nisht lakhn? ikh hob
di teg gekhapt a kuk in a shpigl bay stisi der almone* in hoyz un hob
gekhapt gezen a noz vi a zotl, a tunkl berdl vi a shmir mit blote arum
di mogere bakn, un aroys gekrokhene, tsedulte oygn, oygn fun a meturef*
oder fun a mentshn in shikres*. a guf* -- hob ikh gevust on dem shpigl
-- fun a horiker khaye*, gemakht fun beyner un leder. a pere-odem*!  --

efsher* hobn zey ir nokh dertseylt di mayse* mitn shtrudl?  -- ikh hob
zikh hastik geton a zets-oyf oyf mayn geleger, un tsurik a fal geton
oyfn tsukopns. shtus*! ver hot mikh in zinen? vemen iz es negeye* tsu
gedenken un tsu dertseyln vos ikh hob geton oder nit geton? anit
bamerkn zey mikh afile*? nisht mer vi a bludne kats vos khapt bay zey a
beyn bay der tir fun kikh. --

ober yo dertseylt, nisht dertseylt -- hob ikh ge|ganv*|et dem shtrudl,
tsi neyn?  -- ge|ganv*|et, un zikh gevorgn mit im in farborgenish, un di
sline iz mir gerunen iber der bord. ot aza min brie* bin ikh dos. un ikh
zindik mayne zind in a fintstern firhoyz, oder baym geshtank fun an
optret. yo.  --

tsurikshmuesndik, vos iz _zi_ azoyns -- a malekh* fun got, vos? zi
hot dokh a man, un a kind -- un a kind muz men...  -- a grob vort volt
mir gringer gemakht, volt zi efsher* dernentert tsu mir, nor -- o!  --
kh'hob keyn harts nisht gehat dos tsu gebroykhn.--

a por vokhn hob ikh zi in gantsn nisht gezen -- zikh nisht geyogt nokh
dem, un eyn mol afile* durkhgelozn a moltsayt bay zey in hoyz. ikh bin
geven mid, zeyer mid.

buni dem katsef*|s meydl hot zikh mir oft geplontert far di fis, nor
itst fleg ikh zi farbaygeyn vi ikh volt zi nisht gezen. tsirl stisis iz
nokh shtiler gevorn. hot zi epes dershpirt?  --

un eyn mol a donershtog, hot "zi" aleyn mir gegebn esn. di kekhin iz
ergets avekgegangen, di muter iz, kentik, geven nisht gezunt, hot di
tokhter mir gegreyt tsum tish un mir ongevizn mit a finger ikh zol zikh
geyn vashn. mayn midkayt hot ongehaltn, un dafke* derfar hob ikh nisht
gehaltn di oygn in teler, nor nokhgekukt ir, un zikh gevundert deroyf
vos itst iz zi epes gor an andere. zi hot getrogn epes a loyzn beged*,
ikh volt gezogt a min kitl, mit kolirte feyglen un kveytn oyf im; der
farflokhtener tsop iz geven aribergevorfn iber eyn aksl un iz gelign oyf
der brust; dos ponem* mat, a bisl opgeblyakirt, veykh, -- ikh hob
plutsim bamerkt an enlekhkayt tsu ir muter, tsu der guter, milder
sheyne-|leye*|n, vos frier hob ikh dos nisht gezen. es iz beser azoy,
heymlekher, nor -- vos iz di nafkemine*?...

zi iz gevorn umruik un hot oyfgehoybn oyf mir ir blik, nor ikh hob
maynem nisht aropgelozn. dos hot zikh getsoygn a vayle, un in ire oygn
iz di farvundertkayt ibergegangen in farlegnhayt. ikh hob ruik gezogt:
--

hot keyn far|ibl*??? nisht vos ikh vel aykh fregn -- vi azoy heyst ir?


funem kitl aroys hot zikh bavizn a royte khvalye, iz ariber ibern haldz
un hot fargosn dos gantse ponem*. dernokh hot di khvalye pamelekh
opgeflosn tsurik ahin fun vanen zi iz gekumen.

-- vos iz den?...

-- glat azoy. ikh hob gevolt visn.

zi hot mikh ongekukt a vayle fartrakhterheyt. dernokh hot zi aropgelozn
di vies iber di oygn un aroysgeredt:

-- henye, henye heys ikh.

un iz shtil aroysgegangen fun der kikh.

in gikhn bin ikh aroys fun dortn un hob zikh farnumen durkh a zaytik
gesl tsu der hintershter zayt fun hoyz. aribergekletert dem parkan in
hoyf arayn, hob ikh gefunen az ikh hob zikh nisht opgenart in
khezhbm*(21):  ir kheyder* hot aroysgekukt mit a fentster tsum hoyf, un
durkhn tyulenem forhengl iz gring geven tsu zen vos es tut zikh in
tsimer, hagam* baloykhtn iz es geven karglekh fun a kleynem lempl oyfn
nakhttishl baym bet. zi -- "henye", heyst es, "henye" ...  -- hot zikh
geporet epes in der kleydershafe, un fun bet hot tsu mir gegreykht a din
shtimele, vi der pishtsh fun a feygele. in gikhn iz zi gekumen un zikh
avekgezetst oyfn bet, hot genumen dos kind oyfn shoys un redndik tsu dem
mit oysgetsoygene lipn vi m'redt geveynlekh tsu an eyf*|ele, hot zi
fanandergenumen dem kitl funem glatn haldz un arunter, un a fule,
kaylekhdike brust hot shefe*|dik fargosn dos penem*|l funem kind. on
gefiln fun tayve*, bloyz mit epes aza zoygn untern hartsn, hob ikh
gezetikt mayn oyg in farloyf fun etlekhe minut dernokh bin ikh ariber
tsurik ibern parkan un avekgegangen tsu zikh. kon mentshlekh layb zayn
azoy fayn -- azoy vays, un tsikhtik, un ... puterdik?  --

yud vav

yenem dinstog hob ikh gemakht a farzukh tsuriktsugefinen di ru vos der
dinstog flegt mir gebn. ikh hob dem tog nisht gegesn, bin gezesn untn in
kloyz un gelernt. gelernt hob ikh "geshmak", dos heyst, mit a nign*. der
nign* iz geven mer vi di verter, un dos lernen -- gikher farn
oyfgebroyzn gemit eyder farn vakhndikn seykhl*.

oyf morgn tsu varemes bin ikh ongekumen deroyf vi buni der katsef*
shlogt dos vayb -- s'iz, heyst es, geven emes* vos m'hot geredt in
shtot. di bunikhe iz gelofn arum tish un geshrign:  "goy*|ets! ivan
poyerile! dershlogn zolstu vern fun got! a mise-meshune* zol oyf dir
kumen!"

-- un er hot zikh geyogt nokh ir mit a shtekn. mit shrek un mit ekl bin
ikh antlofn fun hoyz. ikh hob bay zikh opgemakht mer nisht tsu kumen
aher. in eyn vegs vel ikh poter* vern funem meydl, vos flegt mir alts
antkegnkumen mit aropgelozte oygn, un ikh fleg oysmaydn a dertsornter un
a shuldiker.

in a por sho* arum iz buni gekumen tsu undz in der yeshive*. mir hot
zikh opgerisn in hartsn. er hot mikh gefunen mit di oygn un iz
tsugegangen tsu mir.  "vos bistu antlofn?"  -- hot er gezogt un hot mir
opgeshtekt tsvey petsh. dernokh hot er mikh far an oyer aroysgefirt fun
kloyz un geheysn geyn mit im esn. di gantse yeshive* iz aroysgelofn oyf
mayn beyzvunder, un ikh hob zikh gepruvt shteln antkegn, ober mayn
moyre* iz geven tsu groys, un ikh bin gegangen. er hot mikh avekgefirt
tsu zikh, avekgeshtelt far mir a teler mit fleysh un geheysn esn. ikh
hob zikh gevorgn un gegesn, un er iz di gantse tsayt geshtanen iber mayn
kop. di bunikhe hot zikh shvaygndik arumgedreyt iber der shtub mit a
farbundener bak. dos meydl iz nit geven in der heym.

az der teler iz gevorn leydik, hot buni mikh nisht gelozn bentshn, vi er
hot mir frier nisht gegebn keyn tsayt zikh tsu vashn.

-- un itster gey tsu al di rukhes*, -- hot er gezogt, -- un mer zol zikh
do dayn fus nisht gefinen.

ikh hob zikh opgezundert fun alemen in der yeshive*, un in der shtil hob
ikh gekrekhtst un zikh gedreyt vi fun boykhshmertsn. fun geyn tsu
tabatshnikn in hoyz hob ikh gor trakhtn nisht gekont:  mir hot zikh
gedakht -- di gantse velt veyst fun mayn bizoyen* un gefalnkayt. shabes*
tsum tish hot stisi di almone* gevorfn blikn fun mir oyf ir tokhter un
fun der tokhter oyf mir. nor zi hot gornisht nit gezogt. dem zelbn
shabes* hob ikh ergets gehert -- a kleyn shtetl -- az iser* tabatshniks
tokhter fort zuntog in der fri keyn tsherkas, tsurik tsu zikh aheym.

der klap iz geven a temper, vayl ikh bin arumgegangen vi a farshlofener,
nor zuntog in mitn shakhres* hob ikh zikh oyfgekhapt:  ikh hob
aropgenumen di tfilin* un bin avekgelofn tsum taykh.

ikh hob shir nisht farshpetikt. der parokhod iz shoyn geven bay der
pristan, mentshn zenen arumgelofn ibern brikl hin un tsurik, un ikh hob
zikh mit shverikayt durkhgeshtupt tsum parentsh. ikh hob zi oysgezukht
mit di oygn tsvishn oylem* oyfn oybershtn dek, funvanen zi hot
aropgeredt tsu ir muter un shvesterl oyf der pristan. vider a nayer
gilgl*:  in a groyen kleyd un a menershn rekl vi di studentn trogn; oyfn
kop a shvartser shtroyener hut mit breyte randn un mit a shteyendiker
feder; a glaykhe, a zikhere, un mit a gants anderer, fester shtim, -- di
negid*|ishe shnur fun kop biz di fis. vi vayt zi iz geven fun mir frier,
iz zi itst vi opgetrotn vayter.

hot es mayn blik zi tsugetsoygn? zi hot oysgedreyt dem kop tsu mayn zayt
un hot a vayle gekukt mir glaykh in di oygn. dernokh hot zi hastik
opgevendt dem kop, hot aroysgenumen dos kind funem vigele vos iz
geshtanen nebn ir, hot es tsurik arayngeleygt un genumen shrayen
arunter:

-- zayt gezunt, zayt gezunt! temke, zay a gut kind, farshaf nit der
mamen keyn yesurim*, temke!  --

der fayf fun parokhod hot ibergerisn ir kol*. dos brikl iz aropgetsoygn
gevorn, di pare hot geton a kokh-aroys ergets fun der zayt fun shif --
un teykef* hot dos shvartse vaser tsvishn der pristan un dem parokhod
genumen vern breyter.--

mit a halb verst vayter iz dos shif farshvunden arum a kni fun taykh.
nisht vayt fun der pristan iz geven der plats vu mir flegn zikh bodn, un
ikh bin avek ahin, hob zikh oysgeton un zikh avekgezetst oyfn zamd.
ergets vayt oyf yener zayt taykh iz antshtanen in der luft epes azoyns
vi a groys shtik vate, iz glaykh tsegangen in der shayn, un an anders iz
oyfgeshtign a bisl vayter, un nokh eyns un nokh eyns:  dos iz a tsug
gegangen oyf der vayter ban-linye un geshikt in der hoykh pukhike knoyln
damf, nor keyn klang hot men nisht gehert.  "er vet aher keyn mol nisht
dergeyn", hob ikh hoykh gezogt. di zun hot gebrent, der taykh hot
geflamt un gefinklt ir antkegn, un ikh, a naketer mentsh, bin gezesn
oyfn heysn zamd, mitn kop kimat* tsvishn di kni -- gezesn lang, mistome*
getrakht epes un, dakht zikh, afile* ayngedrimlt oyf etlekhe sekundn.
dernokh hob ikh zikh ongeton nisht-gebodenerheyt.--

oyfn veg tsurik bin ikh opgetrotn bay stisi der almone* in shtub.

-- tsirl, -- hob ikh gezogt, -- ikh bin gekumen nokh mayne por shtiklekh
gret. ikh for avek.

ire bakn un ir shtern zenen gevorn groylekh.

-- yo, -- hob ikh tsugeleygt, -- m'ruft mikh aheym:  mayn foter iz
krank, mesukn* krank.

di sheyne oygn inem nit-sheynem ponem* zenen gevorn groys.

-- ayer foter? -- ir hot dokh gezogt, az ir hot nit keyn foter -- az ir
zent a yosem*? ...

-- azoy hob ikh gezogt? nu, az ikh hob gezogt, bin ikh mistome* a yosem*
...  -- ikh for avek, tsirl, ikh for avek. zayt gezunt.

ikh bin shoyn geven oyf der gas ven zi hot mir nokhgerufn, shteyendik in
der tir mit a pekl in hant:

-- ir hot fargesn ayer gret.

-- mayn vos? -- hob ikh gezogt.

zi iz geshtanen mit farshnurevete lipn, mitn pekl oysgeshtrekt tsu mir.

-- zayt gezunt, tsirl, -- hob ikh aroysgeredt, veykher vi frier, -- zayt
gezunt.

zi hot gornisht nit gezogt, nor statetshne farneygt dem kop. --

in a sho* arum bin ikh shoyn geven tsurik oyf der pristan, baym
fentsterl fun der kase, un hob farlangt a bilet. der kasir, a
mitlyeriker polyak mit beyzlekhe oygn un blonde, porets*|ishe vontses,
hot gefregt:  vuhin. ikh bin geblibn in farlegnhayt, un er iz geshtanen
un gevart oyf mayn entfer. tsherkas iz arop taykh, ah?  ...

-- aroyf-vaser, -- hob ikh gezogt.

er hot mikh ongekukt a vayle mit a zoyerer mine.

-- biz kiev?

-- yo-yo, biz kiev...

ikh bin aroys oyf der forndiker platforme. s'iz geven fri, un keyn
pasazhirn zenen geven nokh nisht gekumen. di zun iz shoyn geshtanen
hinter undz, un der shotn fun der pristan iz sharf un shvarts gelign
oyfn taykh. vayter ahin iz dos vaser geven gel vi boyml, un iber der
gantser breyt funem taykh hobn di fete gedikhte vasern, vi rizike
khayoles* on a tsol un on a sof*, getsoygn -- getsoygn -- getsoygn
fun ek fun der velt tsu ek fun der velt. --

un itst lomir trakhtn.--


More information about the Mendele mailing list